Historia
Jak powstał Sandomierski Szlak Jabłkowy?
Inspiracją do podjęcia działań zmierzających do utworzenia nowego szlaku turystycznego na Ziemi Sandomierskiej były inicjatywy funkcjonujące od lat w austriackiej Styrii (podpatrzone przez pracowników ŚODR podczas wyjazdu studyjnego organizowanego przez ŚIR w Sandomierzu) oraz doświadczenia płynące z naszego kraju, wzorzec podobnego tematycznie – Małopolskiego Szlaku Owocowego. W 2003 roku w ŚODR w Sandomierzu zwołano pierwszą konferencję pn. „Szlakiem wyśmienitych produktów ziemi sandomierskiej”, na której omówiono celowość powstania nowego szlaku na Sandomierszczyźnie i przedstawiono perspektywy jego rozwoju. Jak również pokazano inne inicjatywy lokalne na Małopolskim Szlaku Owocowym oraz zagraniczne alternatywne przedsięwzięcia, podejmowane przez rolników i innych mieszkańców wsi. Zamysł ten został ujęty w zapisie strategii – „Planowania rozwoju lokalnego dla powiatu sandomierskiego”.
Idea powołania Sandomierskiego Szlaku Jabłkowego
W listopadzie 2004 roku w Świętokrzyskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach Oddział w Sandomierzu „Centrum Ogrodnicze”, odbyła się konferencja pn. „Sandomierski szlak owocowy – czynnikiem ożywienia regionu”, poświęcona upowszechnianiu doświadczeń innych w tej tematyce oraz pobudzeniu lokalnej społeczności do podobnych działań. Poszukiwanie wciąż nowych rozwiązań stało się bardzo istotne, aby zachować naszą tożsamość w europejskim tyglu.
Idea uruchomienia przedsięwzięcia jakim jest „Sandomierski Szlak Jabłkowy” w województwie świętokrzyskim uzyskała powszechną akceptację. Stąd w krótkim czasie rozpoczął się cykl spotkań warsztatowych, na których twórczo pracowali przedstawiciele samorządów terytorialnych, różnych instytucji i stowarzyszeń, a także wszyscy, którzy zadeklarowali swój udział w jego realizacji.
Zaangażowanie tylu podmiotów stanowiło siłę napędową do tworzenia i rozwijania nowego przedsięwzięcia. Do chwili obecnej udało się pobudzić i zintegrować rozproszone dotychczas działania samorządów i organizacji pozarządowych, a także uaktywnić działania mieszkańców na rzecz zrównoważonego rozwoju. Połączone siły ułatwiły podejmowanie zadań przekraczających możliwości pojedynczej organizacji czy instytucji.
Pierwszym wspólnym działaniem było podpisanie porozumienia w marcu 2005 roku w Sandomierskim ŚODR, pomiędzy Zarządem Powiatu Sandomierskiego, Burmistrzami Miast i Gmin oraz Wójtami Gmin w Powiecie Sandomierskim.
Kolejnymi krokami stawianymi przez ŚODR przy realizacji tego projektu było opracowanie trasy szlaku, przewodnika turystycznego (we współpracy z PAIR „Myjakpress”) oraz zorganizowanie wielu spotkań szkoleniowych, konferencji prasowo – promocyjnych, mających na celu zaprezentowanie szerokiemu gronu walorów tego oryginalnego nowego szlaku turystycznego i zachęcenie potencjalnych turystów do odwiedzin regionu sandomierskiego.
Otwarcie Sandomierskiego Szlaku Jabłkowego
Uroczyste otwarcie szlaku odbyło się 17 września 2005 roku w przeddzień tradycyjnego Święta Jabłkobrania w Obrazowie, czyli sadowniczych dożynek. Jako pierwsi przejechali część trasy szlaku dziennikarze z regionu i z kraju.
W 2006 roku inicjatywę na SSJ podjął Ośrodek Promowania Przedsiębiorczości w Sandomierzu wdrażając projekt pn. „Sandomierski Szlak Jabłkowy stymulatorem rozwoju przedsiębiorczości wiejskiej”– współfinansowany przez Fundusz Współpracy ze środków projektu „Agrinpol”, a realizowany na zlecenie Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej. W ramach tego zadania m.in. zorganizowano konferencję pn. „Sandomierski Szlak Jabłkowy szansą na rozwój przedsiębiorczości wiejskiej”, nagrano kolejny 30-minutowy film „Sandomierski Szlak Jabłkowy”, opracowano i wydano ulotkę „Zapraszamy na Sandomierski Szlak Jabłkowy”, a także wykonano reklamowe torby z logo szlaku.
Turystyka – wspólna sprawa
Kolejnym krokiem w działaniach była realizacja dużego projektu pn. „Turystyka – wspólna sprawa” na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ujęto w nim m.in. przeszkolenie beneficjentów szlaku, w tym też agroturystów, opracowano i założono stronę internetową.
Przedsięwzięcie jakim jest „Sandomierski Szlak Jabłkowy” zgłaszane było do ogólnopolskich konkursów, w których za każdym razem SSJ zdobywał miejsca na podium. W konkursie Ogólnopolskie Nagrody „Czysty Biznes 2006”- w kat. III Produkt i usługa w turystyce organizowanym przez Fundację Partnerstwo dla Środowiska szlak otrzymał I nagrodę, natomiast w konkursie na „Najlepszy agroturystyczny produkt regionalny 2006”, organizowanym przez Fundację Wspomagania Wsi, Międzynarodowe Targi Poznańskie i Pracownię Agroturystyki Akademii Rolniczej w Poznaniu, nasz produkt zdobył III nagrodę w kraju. W październiku tego samego roku w Poznaniu odbyła się prezentacja i promocja szlaku na największych targach turystycznych w Polsce TOUR SALON.
Pokazując specyfikę szlaku nagrano 15-minutowy film pt. „Wpisani w krajobraz”, emitowany przez TP 1 program Redakcja Rolna.
Stowarzyszenie „Sandomierski Szlak Jabłkowy”
Ważnym momentem w rozwoju szlaku było założenie Stowarzyszenia „Sandomierski Szlak Jabłkowy”. 5 lutego 2008 roku dokonano wpisu do Rejestru Stowarzyszeń w Krajowym Rejestrze Sądowym w Kielcach. Powstała wówczas nowa strona internetowa szlaku. W roku 2008 Stowarzyszenie to uczestniczyło także w konkursie pn. „Najciekawsze przedsięwzięcia zrealizowane przez organizację pozarządową” i zdobyło I nagrody za przygotowanie jednodniowej plenerowej ekspozycji „Izby Tradycji Ogrodniczej na Sandomierskim Szlaku Jabłkowym”, podczas Wojewódzkiego Święta Jabłkobrania w Obrazowie.
W latach 2004 – 2008 tworzeniem i kształtowaniem działalności SSJ zajmował się głównie ŚODR w Modliszewicach Oddział w Sandomierzu „Centrum Ogrodnicze”, przy udziale partnerów. Od momentu rejestracji Stowarzyszenia „Sandomierski Szlak Jabłkowy” w 2008 roku, działania podejmowane są głównie już przez stowarzyszenie, ale w partnerstwie z ŚODR i innymi podmiotami. Biuro Stowarzyszenia „Sandomierski Szlak Jabłkowy” znajduje się w budynku ŚODR w Sandomierzu.
Izba Tradycji Ogrodniczej na Szlaku Jabłkowym
W 2009 roku Stowarzyszenie „Sandomierski Szlak Jabłkowy” zrealizowało wiele projektów w partnerstwie z samorządami, organizacjami pozarządowymi – stowarzyszeniami, instytucjami i firmami. We współpracy z UG w Obrazowie w ramach Programu Odnowy Wsi zrealizowano zadanie pn. „Izba Tradycji Ogrodniczej na Szlaku Jabłkowym”, w ramach którego przeprowadzono remont budynku starej szkoły w Obrazowie i założono tam Izbę Tradycji Ogrodniczej. W gospodarstwie Marii i Dionizego Judów w Wielogórze, gmina Samborzec razem z Stowarzyszeniem Hipoterapeutycznym Stadniny Koni w Samborcu utworzono na trasie szlaku Izbę Regionalną, znajdującą się w Wielogórze. W partnerstwie zrealizowano projekt pn. „Papierówkowe szaleństwo” – w ramach Programu Polsko – Amerykańskiej Fundacji Wolności, realizowany przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce i Ośrodek Promowania Przedsiębiorczości w Sandomierzu. „Sandomierski Szlak Jabłkowy” współpracując ze ŚODR w Modliszewicach Oddział w Sandomierzu i Urzędem Gminy Obrazów sfinalizował także dwa wnioski pn.: „Moje korzenie ogrodnicze – kronika rodzinna” z Fundacji J&S PRO BONO POLONIAE oraz „Moje korzenie ogrodnicze – kronika zdjęciowa” – z Samorządu Województwa Świętokrzyskiego.
Rok 2010 był dla Szlaku Jabłkowego rokiem wyjścia naprzeciw kolejnym projektom. Przeprowadzono konkurs plastyczny „Moje korzenie ogrodnicze – oczami dziecka” z Fundacji Bankowej im. Leopolda Kronenberga w Warszawie oraz projekt z Działaj Lokalnie „Moje korzenie ogrodnicze – oczami dziecka – kronika rodzinna”, w ramach Programu Polsko – Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowany przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce i Ośrodek Promowania Przedsiębiorczości w Sandomierzu. Następne przedsięwzięcia zrealizowane zostały wspólnie ze Stowarzyszeniem Akademia Kobiet Twórczych AKT pn.: „Razem możemy więcej”, współfinansowane ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach Funduszu Inicjatyw Obywatelskich oraz „Kobiece robótki odpędzają smutki” z Programu Polsko – Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowanego przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce i Ośrodek Promowania i Wspierania Przedsiębiorczości Rolnej w Sandomierzu.
Sandomierskie jabłka jako produkt tradycyjny
W 2010 roku Stowarzyszenie „Sandomierski Szlak Jabłkowy” zgłosiło jabłka sandomierskie na Listę Produktów Tradycyjnych (LPT) do Marszałka woj. świętokrzyskiego, a 7 lutego 2011 roku uzyskały one już wpis na LPT Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W lipcu natomiast odbył się Ogólnopolski Zjazd Maskotek w Rowach w gminie Ustka, w którym wzięła udział grupa reprezentująca stowarzyszenie SSJ, Sandomierskie stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego LGD oraz gminę Obrazów. Soczysty Czaruś z Obrazowa, czyli pluszowe jabłko, które uświetnia swoją coroczną obecnością Wojewódzkie Święto Jabłkobrania w Gminie Obrazów, było również maskotką reprezentującą region sandomierski podczas zjazdu w Rowach. Ponadto członkowie Stowarzyszenia brali udział w licznych szkoleniach, konferencjach, wyjazdach studyjnych itp. spotkaniach.
Gospodarstwa Winiarskie na Sandomierskim Szlaku Jabłkowym
Na przełomie 2011/2012 roku zrealizowany został projekt dofinansowany ze środków Programu Działaj Lokalnie VII Polsko – Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowanego przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce pn. „Gospodarstwa Winiarskie na Sandomierskim Szlaku Jabłkowym”.
W ramach tej inicjatywy odbyły się cztery spotkania plenerowe w poszczególnych winnicach, należących do sekcji winiarskiej SSJ, opracowano ulotkę reklamową oraz zorganizowano konferencję podsumowującą działania projektowe.
W 2013 roku Stowarzyszenie SSJ wspólnie z Urzędem Gminy Obrazów, Świętokrzyskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach O/Sandomierz „Centrum Ogrodnicze” oraz Stowarzyszeniem Akademia Kobiet Twórczych AKT zrealizowało projekt pn. „Źródło Tradycji Ogrodniczej” dofinansowany ze środków Programu Działaj Lokalnie 2013 Polsko – Amerykańskiej Fundacji Wolności. W ramach wspomnianego projektu zebrano eksponaty (m.in. przedmioty gospodarcze, narzędzia i sprzęt ogrodniczy) oraz materiały źródłowe (różne materiały informacyjne, stare zdjęcia, rękopisy) dotyczące wieloletnich tradycji ogrodniczych na Ziemi Sandomierskiej, adoptowano nową salę wystawienniczą w budynku Izby Tradycji Ogrodniczej w Obrazowie, przygotowano galerię zdjęć starych odmian jabłoni, opracowano i wydano materiały promocyjne o Izbie oraz zorganizowano „Dni Otwarte” w Izbie 15 i 16 grudnia 2013 roku (integracja międzypokoleniowa).
Pięć tras tematycznych na Sandomierskim Szlaku Jabłkowym
W lipcu 2013r. Stowarzyszenie SSJ rozpoczęło realizację projektu pn. „Na sandomierskim szlaku – promocja Ziemi Sandomierskiej w oparciu o 50 atrakcji pięciu szlaków turystycznych Stowarzyszenia Sandomierski Szlak Jabłkowy (SSJ) zlokalizowanych w powiecie sandomierskim”. Projekt ten współfinansowany jest przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej. Projekt „Na sandomierskim szlaku” jest przedsięwzięciem wzmacniającym współpracę 35 członków Sandomierskiego Szlaku Jabłkowego, 10 samorządów oraz 30 lokalnych instytucji, organizacji i osób z terenu powiatu sandomierskiego w oparciu o wypracowanie wspólnych narzędzi promocji regionu bazujących na 50 atrakcjach zlokalizowanych na 5-ciu wytypowanych szlakach SSJ to jest na szlaku: agroturystycznym, winiarskim, artystycznym, apetycznym oraz aktywnym.
Inne działania
Od samego początku istnienia „Sandomierski Szlak Jabłkowy” promuje się na wielu lokalnych i ogólnokrajowych imprezach. Swoje stoiska reklamowo – promocyjne SSJ prezentował m.in. na IX Kongresie Eksporterów Polskich, w Domu Chłopa w Warszawie, na targach Polagra Farm w Poznaniu, dwukrotnie na Ogólnopolskim Zjeździe Maskotek w Rowach. Cyklicznie zaznacza obecność na Święcie Kwitnącej Jabłoni w Samborcu, Dniach Św. Jacka w Klimontowie, Europejskim Święcie Jabłka w Obrazowie i Międzynarodowych Targach Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki AGROTRAVEL w Kielcach. Byliśmy też w Bratysławie na Międzynarodowych Targach Turystyki, na różnych imprezach w Tokarni, na DOD w Modliszewicach. Uczestniczyliśmy w Jarmarku Wielkanocnym i „Truskawkowej Niedzieli” w Sandomierzu.
Ważnym zadaniem w działalności SSJ jest edukacja i doszkalanie członków prowadzona poprzez uczestnictwo w różnych formach szkoleniowych: warsztatach, szkoleniach, spotkaniach, wizytach studyjnych, itp.
Na szlak przybywali goście z całej Polski, zainteresowani ciekawymi inicjatywami i dobrymi przykładami działań lokalnej społeczności na Sandomierszczyźnie. Były to grupy m.in. z terenu gmin Koziegłowy, Sawin, z Fundacji Rozwoju Lubelszczyzny i LGD z Chełma, z Lubaczowa, Aleksandrowa, Wilkowa, Goraja, delegacja z LGD „Lider Zielonej Wielkopolski”, dziennikarze z UE zainteresowani turystyka kulinarną, a także producenci filmu „Ojciec Mateusz” i wielu innych, których nie sposób wymienić.
Przed Stowarzyszeniem SSJ stoją kolejne wyzwania, projekty do zrealizowania i możliwość urzeczywistnienia nowych ciekawych pomysłów, planów, marzeń, inicjatyw. Jedno jest pewne – będzie się działo…